หากว่าทุกข์เทียมคือการปรุงแต่งของจิตขึ้นมาเอง ทุกข์แท้ก็คงเป็นความจริงที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ชีวิตของเราทุกคนนั้น ไม่สามารถจะระบุได้อย่างชัดเจนว่า เราจะปราศจากทุกข์แท้ได้อย่างไร ก็ต่อเมื่อเรานั้นค้นพบวิถีทางของการดับทุกข์ได้อย่างถ่องแท้แล้วเท่านั้น เราจึงจะสามารถตอบได้ว่า เรากำลังทำที่สุดแห่งทุกข์กันอยู่ ณ เวลาใดเวลาหนึ่งที่เรากำลังตั้งคำถามกับตัวเองว่า ตัวจริงของความทุกข์คือสิ่งใดกันแน่.
จุดเริ่มต้นคือจุดจบ และจุดจบก็คือจุดเริ่มต้น คำ ๆ เดียวกัน ได้บรรจบลงอยู่ตรงกลางระหว่างความรู้สึกกับความจริง หากเราสามารถสอดรับธรรมชาติของทั้งสองสิ่งเข้าด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็น ขาวกับดำ แสงสว่างกับความมืด ความสุขกับความทุกข์ เราจะพบเจอสภาวะของความว่างเว้น โลกใบนี้เรารับรู้มันตามสิ่งที่เราอยากให้มันเป็นไป หาใช่การรับรู้ตามสิ่งที่มันเป็นไปไม่ มันจึงเป็นการที่ทำให้ทุกข์แท้นั้นไม่ปรากฏเด่นชัดขึ้นเสียที.
การจะดับทุกข์แท้ได้นั้น เราจำเป็นจะต้องพินิจพิจารณาตัวทุกข์นั้นอย่างละเอียดถี่ถ้วน ไม่ใช่จะไปมองกันอย่างผิวเผินโดยขาดโยนิโสมนสิการ แต่เป็นการค่อย ๆ ตรวจสอบ และสอบทานดูว่า ถ้าสิ่งที่เราทุกข์อยู่ทุกวันนี้ เรามีสติรับรู้ว่ามันไม่ใช่ทุกข์เทียม มันก็มีความน่าจะเป็นที่เราจะพบเจอตัวทุกข์แท้กันอยู่ พอเรารับรู้ได้แล้วว่ามันคือความทุกข์ เราจะเบื่อหน่ายคลายกำหนัด ไม่ติดข้องและต้องการความทุกข์นั้น ไม่ว่าจะเป็นอะไรทุกสิ่งก็ล้วนแต่เกิดขึ้นตั้งอยู่ และดับไปอยู่ทั้งหมดทั้งสิ้น.
แม้แต่ตัวความสุขก็ยังเป็นความทุกข์ที่แฝงตัวเข้าไปอาศัยอยู่ในนั้น หากเรามองโดยขาดปัญญาเราจะได้ทุกข์เทียมกลับมา แต่ถ้าเราใช้ปัญญาประกอบในการมองแล้วไซร้ เราจะได้คำตอบว่ามันคือความทุกข์แท้ที่เราฉาบทาอยู่อย่างแนบสนิท เราพยายามคลายทุกข์ด้วยการหลอกตัวเอง ใช้ความสุขนี้เพื่อเป็นเครื่องมือในการติดอยู่ในโลกนี้ต่อไปเรื่อย ๆ จนกลายมาเป็นภาพวาดอันสวยงาม ที่เราเข้าไปไม่ถึงตัวทุกข์แท้อยู่ร่ำไป.
ถ้าเราไม่รู้ทุกข์ เราก็จะดับทุกข์ไม่ได้ เพราะทุกข์เป็นสิ่งเดียวที่ควรรู้มัน ไม่ใช่ไปละมัน ถ้าเราจะละคลายทุกข์ ต้องตัดเหตุแห่งทุกข์ก็คือความอยากได้ใคร่มี ส่วนทางแห่งการพ้นทุกข์นั้นมีอยู่ทุกหนแห่ง เพียงแต่เราต้องนำคุณสมบัตินั้นมาพัฒนาตนอยู่อย่างสม่ำเสมอ อย่าหยุดพัก เพราะการหยุดพักเพียงชั่วครู่ ก็จะนำไปซึ่งความประมาทนานัปการ.
ทุกข์แท้ คือ ตัวทุกข์ที่เราจะต้องเข้าไปรู้ พอรู้แล้วเราจะเบื่อหน่ายคลายกำหนัด
ศุภกิตติ์ กิติมหาคุณ